“DƏYİŞƏN DÜNYANIN DƏYİŞMƏZ İNSANLARI” kitabından

“HEYDƏR ƏLİYEV - 100”

YÜKSƏK PEŞƏKARLIQ VƏ AYDIN VƏTƏNDAŞ MÖVQEYİ VƏ YA HƏYAT İMTAHANINDAN KƏSİLƏNLƏRƏ BÖYÜK DƏRS...

Bu böyük həyat yolunda aqil, əqidəli, insanların tərəddüdləri, şübhələri olubsa da bunu o insanların yox, Zamanın ayağına yazmaq gərəkdir. Məqsədi, məramı olan insan isə zamanın bulanıq dalğalarından mərd, üzüağ adlayaraq silkinib çıxır, yaşayır və yaradır. El ruhunda elə bir cazibə var ki, ona bağlı olanların adlarını yüz illərdən sonra da olsa çəkib gətirir, yaşadır, urvatlandırır. Çünki, dünyada yazlnız xalqın sevgisinə bel bağlamaq olar. Xalq sevgisi təmənnasızdı, xalq sevgisi doğmalıq kəmərindən keçir. Xalq öz sevdiyini, onun üçün yananı köynəyinin içərisindən keçirib doğmalaşdırır. Çünki, ən etibarlı abidə də, ən toxunulmaz arxiv də xalqın ürəyi və yaddaşıdır. Nazim Aslan oğlu Vəliyev – Azərbaycanın elm xadimi, xalqının fəxri vətəndaşı... 

Hər bir məşhur, uğurlu insanın böyüklüyü doğma vətənin, xalqın işığında, gördüyü işlərin səmərəli fəaliyyətinin nəticəsində tərəziyə qoyulur. Buna missiya deyilir. Böyük yüksəliş yolunda Nazim müəllimin tərəddüdləri, şübhələri də çox olub. Bu isə təbiidir, hər bir məqsədli, məramlı insanın uzun yola çıxarkən keçirdiyi narahat hislərdir, həyatın sınağı və qanunudur. Nazim Vəliyev gələcək hədəflərini göz önünə alan uğurlu, barmaqla sayılan insanlar sırasındadır. Ona görədir ki, Nazim müəllimin həyat yolu həyat təcrübələrinin içindən keçə-keçə, təbiət qanunauyğunluqlarında olduğu kimi sadədən müərkkəbə doğru irəliləyib. Hər bir missiyanın nüvəsində isə zəhmət, fasiləsiz əziyyət dayanır. 

Tovuzun Bozalqanlı başlayan uzun yol... 

Bu sadə kənd oğlanı da Bakıya öz arzularının arxasınca düşüb gəlmişdi. Öz arzularına yoldaş olub irəliləyən, müxtəlif əziyyətlərdən keçərək, zəhmətinin bəhrəsini dadan uğurlu insanların həyatından çox yazmışam. Qələm də belə insanlardan yazanda səxavətini birə-min artırır. Qələmi ələ alanda hiss etdim ki, əslində hörmətli alimimizə - Nazim müəllimə uzaqdan-uzağa tanıyıb ehtiram göstərmək azmış, şifahi söyləmələr belə insanlar üçün deyil. Nazim müəllim kimi insanlardan yazmaq lazımdı. Çünki, onlar bir nümunə, bir canlı tarix, bir böyük həyat məktəbidir. Çoxları üçün, çoxumuz üçün. Bir də onu hiss etdim ki, Nazim Vəliyevin zəngin və maraqlı həyat fəaliyyəti, məhsuldar əmək fəaliyyəti, elmi axtarışları, bir rəhbər işçi, bir elm xadimi olaraq və ən nəhayət, insani xüsusiyyətləri barədə bir kiçik məqalədə demək istədiklərimin hamısını çatdırmaq çətindir. Həyat, elm və idarəçilik yolları bir-birinə bənzəmir. Bununla uyğun olaraq cəmiyyətdə tutulan yerlər də fərqlidir; Xalqın sərkərdəsi də var, fərarisi də. Öz yurdunu hörmətə mindirəni də var, hörmətdən salanı da, dünya boyu millətin bayrağını ucaldanı da var, millətin üzqarası olanı da. Ömrü xalqın taleyindən ayrılmayan, onun tarixinin yaranmasında öz boyun borcunu ödəyən, ağır və xoş günlərdə hadisələrin kəsişmə nöqtəsində olan, millətin, xalqın bütün ağrılarını içindən keçirən,  şəxsiyyəti, mənliyi və əməyi ilə mayaka çevrilən və bütün bunlara görə isə bəlkə də öz şəxsi taleyini arxa plana keçirən insanlar da var. Nazim Vəliyev bu insanlardan biridi. O, bir vətəndaş, idarəçi rəhbər və elm xadimi olaraq uzun illər vəzifəsini yorulmadan xalqına xidmət etməklə icra etmişdir. Bunu görmək üçün ayrıca bir araşdırma aparmağa belə ehtiyac yoxdur. Onun elmi axtarışlarını, iş fəaliyyətini, ömür yolunu ümumi şəkildə göz önünə gətirsək yetərlidir.  

Zəruri giriş: Nazim Aslan oğlu Vəliyev 22 fevral 1960-cı ildə Tovuz rayonunun Bozalqanlı kəndində anadan olmuşdur.

Texnika elmləri namizədi (1990), Dosent (28.10.2016), Ümumdünya Texnologiya Universiteti və YUNESKO-nun Akkreditasiyası üzrə Texnika elmləri Doktoru 2015 və Professoru (2017) Rusiya Mühəndislik Akademiyasının həqiqi (xarici) üzvü, Beynəlxalq Ekoenergetika Akademiyasının Professor-doktoru 2015, SOCAR-ın Baş ofisinin elm, texnika və nanotexnologiyalar departamentinin rəisi, bir sıra elmi və bədii kitabların müəllifidir.

İngilis və rus dillərini bilir.

İstehsalat fəaliyyəti

1982-ci ildən Azərbaycan Neft-Qaz Sənayesinin Elmi-Tədqiqat və Layihə İnstitutunda işləməyə göndərilmişdir. Burada o, mühəndis, kiçik elmi işçi, elmi işçi, böyük elmi işçi vəzifəsində çalışmış, aspiranturada oxumuş və 1990-cı ildə dissertasiya müdafiə edərək, texnika elmləri namizədi alimlik dərəcəsinə layiq görülmüşdür.

N. Vəliyev 1993-cü ildən Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (indiki SOCAR) aparatında baş mütəxəssis, şöbə rəisinin müavini vəzifələrində çalışmışdır. 2003-cü ildən ARDNŞ-nin Baş ofisində "Elm və texnika" şöbəsinin, 2020–ci ildən isə “Elm , texnika və nanotexnologiyalar departamentinin rəisi, paralel olaraq, 1993-cü ildən ictimai əsaslarla Baş ofisin "Həmkarlar İttifaqı Komitəsi"nin sədridir.

Neftqazçıxarma, onun idarəedilməsi, marketinqi və s. üzrə bir sıra beynəlxalq sertifikatlara malikdir.

Dünya Neft Şurası və Azərbaycan Milli Neft Komitəsi İdarə Heyətinin, Enerji Xartiyası Sənaye Məsləhət Şurasının, Azərbaycanın Avropa Enerji Xartiyası üzrə Ekspert Komissiyasının, Yataqların Ehtiyatlarının Hesablanması üzrə Mərkəzi Komissiyanın, Yataqların İşlənməsi üzrə Ekspert Komissiyasının üzvü, SOCAR-ın Elmi-Texniki Şurasının sədr müavini, Neft–Qaz Sənayesi İşçilərinin Həmkarlar İttifaqı Məclisinin üzvüdür.

Təhsili və elmi fəaliyyəti

Nazim Aslan oğlu Vəliyev — 1977–1982 Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasında (keçmiş "Azərbaycan Neft və Kimya institutu"nda), 1998–2022-ci illərdə Dövlət İdarəçilik Akademiyasında təhsil almış, oranı fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir:

90 elmi işin, o cümlədən dərc edilmiş 60-dən çox elmi məqalə və məruzə tezislərinin müəllifidir. Bir çox beynəlxalq konfrans və simpoziumlarda məruzələrlə çıxış etmişdir. 1990-cı ildə "Texnika elmləri namizədi" elmi adını almış, 2015-ci ildə Ümumdünya Texnologiya Universiteti və YUNESKO-nun Akkreditasiyası üzrə Texnika elmləri Doktoru və Beynəlxalq Ekoenergetika Akademiyasının Professor-doktoru adlarını almış, "Caspian European Club"-un "Caspian Energy Award — 2015" mükafatına layiq görülmüşdür. Rusiya Mühəndislik Akademiyasının həqiqi (xarici) üzvüdür, 2016-cı ildə isə Dosent, 2017-ci ildə isə Professor elmi adını almışdır.

Mükafatları

"Qızıl qələm" mükafatı (2003);

"Tərəqqi" medalı (2008);

"Əməkdar Mühəndis" Fəxri adı (2011).

"Həmkarlar İttifaqında xidmətlərinə görə" medalı (2013)

3-cü dərəcəli əmək ordeni;

"Zeynalabdin Tağıyev" adına medal-2022.

Digər bir sıra diplomlar və keçmiş "SSRİ Neft Sənayesi Nazirliyi"nin və SOCAR-ın fəxri fərmanları.

Bu yol Tovuzun Bozalqanlı kəndindən başlayaraq dünya səviyyəsinə qədər ucalan üfüqlərin möcüzəvi kəsişməsidi…

Professor Nazim Vəliyevin çoxcəhətli, gərgin elmi fəaliyyətindən dəyərli nəticələrdi bunlar. Tarix, durum, vəziyyət çox insanları ələkdən keçirdi. Azərbaycanda Nazim Vəliyev kimi az saylı insan mövcuddur ki, bu günədək öz məsuliyyətli, üzağardan fəaliyyəti ilə gərəkli missiyasının arxasındadı. SOCAR-ın Elmi-Texniki Şurasının sədr müavini, Neft–Qaz Sənayesi İşçilərinin Həmkarlar İttifaqı Məclisinin üzvü Nazim Vəliyevin xalqının içində, yanında olması bu gün bunun əyani sübutudu. Ümumiyyətlə, hər zaman bu insanın yorulmaz işgüzarlığından ayrıca danışılır, bu barədə ayrıca vurğulanır. Nazim Vəliyevi tanıyanların qəlbində o, bir insan olaraq çox səmimi izlər buraxıb. Hər şeyin ölçü-biçisini bilən, rəhbər etikası, mədəniyyəti Nazim Vəliyevin hansı məktəbdən keçməsinin bariz sübutudu. Bu dolanbac yolları olan zəhmətli, əziyyətli həyat məktəbidi. Haqlı olaraq onu tanıyanlar, bir ziyalı olaraq onun yüksək xüsusiyyətlərini səciyyələndirir və dəyərləndirirlər. Bu özəlliklə professor Nazim Vəliyevin xeyirxahlığı, etibarı, öz fəaliyyətinə, elmi axtarışlarına, vəzifəsinə sədaqəti, “Bu gün ayaq basdığı yerə qırx il salam vermək” qabiliyyəti, dönə-dönə vurğulanır və nəticə etibarı ilə gözümüz önündə yuxarıda qeyd olunan əsl bir insan – mükəmməl şəxsiyyət obrazı canlanır. Nazim Vəliyev bu gün bir elm xadimi olaraq respublikada böyük hörmət və nüfuz sahibidi. Bir tərəfdə müdrik sadəlik, digər tərəfdə yeni qapıları açılan illərin təcrübəsinə söykənən vəzifə fəaliyyəti – ali xidmət. Bu isə Nazim müəllimin elm yolundakı fədakarlığı, böyük insanlıq, millət, vətən sevgisinin bir cavabıdı. Onun dövlət, elm, xalq qarşısındakı xidmətləri nəinki Azərbaycan dövləti yanında, dünyanın bir çox ölkələrində yüksək dəyərlə qiymətləndirilir...

YARADICILIĞI

Bahar kimi təravətli...

Ürəkdən yazanda...

Təbiətdə rəng çoxdur, bu rəngləri bir güzgü kimi özündə əks etdirəm hər bir yaradıcı fərdə aid olan poeziya, nəsr... həm də öz rənglərini yaradır. Bunlar nəfəs alan, yaşayan, bir-birinə bənzəməyən al-əlvan rənglərdi. Həyatın belə zəngin rəngləri ilə gözəlləşən əsərlərin ayrı-ayrı kadrlarında bir-birindən fərqlənən canlı mənzələri var; El və elat, insan, övlad, vətən, dostluq, peşə sevgisi, vətənsevərlik, vətəndaşlıq, vətənpərvərlik və qəhrəmanlıq – şəhidlik mövzusu. Hər lövhə, hər mənzərə mənalıdı. Adiliyindən çıxıb poeziyanın dilində böyük məna kəsb edərək geniş vüsət alır. Alim şairimiz Nazim Vəliyevin yaradıcılığında bu meyar, bu qayə beləcə doğmalaşır, əziz gilaməyə çevrilir. Bu Nazim Vəliyevin “Mənim tək dön” şeirində özünü bütün səmimiyyəti ilə ehtiva edir. 

       Səni sevir ikən mənim

       Ürəyimin sevgi səsi,

              sevincimin zümzüməsi,

       kədərimin ah-naləsi sənin idi.

       Xəyalımda həmişəlik sakin idin

       Varlığıma, düşüncəmə hakim idin

       Damarımda dağ çayıtək çalxalanıb

              axar idin....

       Gözlərimdə göy üzünün ən atəşli şimşəyitək

çaxar idin...

       Nə oldu bəs?

       Bu axarlıq daş-qayaya çaxdı məni-

       Xırdalanıb, torpaqlaşıb lilə döndüm,

       Bu çaxarlıq atəşlərə yaxdı məni-

       Kösövləşib, kömürləşib külə döndüm.

       Heç bilmirəm necə söndüm, necə söndüm?

       Bir yanda lil, bir yanda kül,

       Doğrudanmı puça döndüm, heçə döndüm?

       Yox, yox, əsla!

       Döyünəcəm, gəriləcəm,

       Mən dönəcəm, diriləcəm.

       Mən atəşdən, mən torpaqdan doğulacam,

       Adəm kimi bu torpaqdan yoğrulacam,

       Od simvolu Prometey timsalında

                     zühr olacam.

       Ya bəlkə də , münbit torpaq timsalında

                     bir çiçəyə, bir ağaca rişə verib ,

                                   can verəcəm?

       Bu çiçəyi qoxlayarkən, bu ağacın meyvəsini

                     sən dadarkən,

       Vücuduna, varlığına sovrularaq,

              kirpiyində qovrularaq

                     gözlərinə eşq atəşi,

                            damarına sevgi dolu qan verəcəm.

       Bəli, gözəl, mənləşəcəm mən bu sayaq,

       Dirilərək, sənləşəcəm mən bu sayaq!

       Ürəyinin sevgi səsi,

              sevincinin zümzüməsi,

                    kədərinin ah-naləsi olacağam.

       Varlığına, düşüncənə hakim olan,

       Xəyalında həmişəlik sakin olan,

       Damarında axan qanda axan olan,

       Gözlərində şimşək kimi çaxan olan

       Mən olacam, mən olacam!

       Bu axarlıq, bu çaxarlıq

              səni mənə döndərəcək,

       Göndərəcək, gülüm, səni,

              mən keçdiyim o yollara göndərəcək.

       Sən də mən tək görəcəksən,

              duyacaqsan sevgi adlı bu aləmi.

       Sən də mən tək güləcəksən,

              göz yaşınla yuyacaqsan sevinc-qəmi.

       Amma, sənə bir arzum var-

       Qoy qıymasın sənə tale,

       Xırdalanıb, çınqıllaşıb lilə dönmə,

       Yanıb-yanıb, kösövləşib külə dönmə,

              sönmə, gülüm, heç vaxt sönmə…

                     heç vaxt sönmə…!

       ...Əgər birdən sönər olsan,

              sən də geri dönər olsan,

       Mənimtək dön,

              mənimtək dön.

                     mənimtək dön!

Dünyanın müasir problemləri ilə əlaqədar fikirlər, torpaq, vətən sevgisi, azadlıq təşnəsi, həqiqət və ədalət uğrunda aparılan mübarizə, qəhrəmanlıq və şəhidlik mövzusu-onu bu hislər rahat buraxmır, bu mövzular həmişə Nazim müəllimin diqqəti mərkəzindədir. Nazim Vəliyev yaradıcılığını doğma Azərbaycan torpağından, onun tarixililiyindən, elindən, obasından, adət və ənənəsindən, təbiətindən ayrı təsəvvür etmək olmur. Bu yaradıcılığın, onun şeiriyyatın mayası da, cövhəri də, ətiri-şirəsi də, nəfəsi də bu torpaqdan rişələnir, bu torpaqdan axıb-süzlüb bir bulaq kimi, yaranıb bir qaya kimi bərkiyib, bir ağac kimi kök salıb, bir çiçək ləçəklənib... Təbii ki, ürəkdən yazanda bu həmişə belədir. Ona görə də mənalıdır, gözəldir, seviləndir, sevdirəndir. Ürəkdən yazanda şeir dağ çayına bənzəyir, bu çay isə öz məcrasından çıxaraq Nazim Vəliyev poeziyasından axır və poeziyanın bel sütununa çevrilir. Ümumiyyətlə şairlərin köhnə şeiri olmur, bütün şeirlər bir ağacın meyvəsi kimidir. Oxşarlığı, doğmalığı, istiliyi, ilqlığı olsa da onları bir-birindən ayırmaq günahdır. Şair ana torpağını, elini, elatını, doğulub başa çatdığı yurdunu dünyadan ayırmır, dünyadan yazanda isə öz ana yurdundan, elatından uzaqlaşmır. Elə bu doğmalıq hissidi. Nazim Vəliyev şeiriyatını əzizləşdirən, yaxınlaşdıran, sevdirən... Onun neftçi həmkarı, eloğlusu Zaməddin Ziyadoğluna xitabən yazdığı “Ağrin alem həncərisən, həncəri?” şeirində olduğu kimi.

       "Ozan yurdum, şair yurdum, nur yurdum,

       Ocaq yurdum, müqəddəsim, pir yurdum,

       Azərbaycan şimal, cənub bir yurdum,

       Zaməddinəm şairlərin cəncəli,

       Ağrın alem, həncərisən, həncəri?"

                                                               Zaməddin Ziyadoğlu

       Dostlarının ürəyində min dilək,

       Ad gününə deyirlər - çox mübarək!

       Bunların öz yeri, söylə bir görək,

       Ziyadoğlu, ay şairlər "cəncəli",

       Ağrın alem, həncərisən, həncəri?

       Şairlərin cəncəli yox, gözü-sən!

       Nəzmə çəkib, incə düzən sözü-sən!

       Qoruyansan haqq- ədalət, düzü sən!

       Haqsızlarçün sən Domokl xəncəri,

       Ağrın alem, həncərisən, həncəri

       Üz-gözündə bir peyğəmbər nuru var,

       Saymayırsan sən dövləti, pulu – var*,

       Dostlar-dövlət, balaların ulu bar,

       Zər qədrini bilər onun zərgəri,

       Ağrın alem, həncərisən, həncəri?

       Sən "50"-dən xırdaladın bir il də,

       Qocalmadın, ucaldın sən bir ildə,

       Ruhun cavan, eşqini kim dirildə?

       Eyham vurdum, anlayasan incəli,

       Ağrın alem, həncərisən, həncəri?

       Ad gününü qeyd edirik "Vətən"də

       Bir Apreldir, yaz sevinci bədəndə,

       Sevinirik, qoy sevinsin Vətən də,

       Həm bakılı, həm qazaxlı-gəncəli.

       Ağrın alem, həncərisən, həncəri?

       Nazim Aslan sənə sağlıq diləyir,

       Sözlərini gah açıb, gah bələyir,

       "Həncərisən" rədifini ələyir,

       Hədiyyə tək vəsf etdim bu bənzəri,

     Ağrın alem, həncərisən, həncəri?

            Vətənini, xalqını, millətini ürəkdolusu, dünya boyda bir sevgiylə sevən Nazim Vəliyevin vətəninin azadlığı uğrunda canından keçən igid oğlanlara həsr etdiyi “Şəhidlik zirvəsi yerimdir mənim” şeirində olduğu kimi:

Aglama, ay ana, mən ölən yaşda

       Bu fani dünyadan köçən çox olub.

       Kimi zəlzələdən, kimi soyuqdan

       Kimi xəstəlikdən mənasız ölüb.

       Mənsə qazanmışam şəhidlik adı

       Şəhidlik zirvəsi yerimdir mənim.

       Başını uca tut, yerim ucadı

       Mənə qiymət verib elim, vətənim!

       Ölməzlik adını qazanmışam mən

       Vətənim azaddır, rahatam mən də!

       Yenə də, lazımsa çağırsa vətən

       Tərəddüd etmədən girərəm cəngə!

       Şəhid tək ölənin yeridir cənnət

       Cənnətdə layiqsiz adamlar yatmır.

       Hər bir şey olsa da, burada, fəqət

       Təkcə sənin laylan, ay ana, çatmır!

       Oğlun qəhrəmandır, bununla fəxr et,

       Qoy mənim yoxluğum sıxmasın səni.

       Darıxsan hərdənbir qəbrim üstə get

       Kövrək laylaların oxşasın məni!

            Bu şeir Nazim Vəliyev ruhunun zümzüməsidir. Şair ruhu, şair qəlbi azadlıq, müstəqillik uğrunda “uf” demədən şirin canlarını fəda edən oğullara çalınan layladı. Deyirlər şairlərin qəlbi yuxa kimi kövrək olur. Bu kövrək qəlbin kövrək misralarından süzülərək həzin şeirə - laylaya çevrilən əsərlər. Ürəyi sevgi ilə dopdolu, ruhu zəngin olan alim şairimizin poeziyasının çeşməsi tükənməzdir, qaynardı. Vətənin, xalqın arzusu və istəkləri, fikri və düşüncələri ilə həmahəngdir. Şeiriyatınızn axarı gəlsin, gürhagür axan dağ çayları kimi...

P.S. Kim olursan ol, harada olursan ol, nə mənsəbin sahibi olursan ol, özündən, oxundan çıxma deyir, filosof Konfutsi. Fəzilətlərin ən seçiləni ədalət və xeyirxahlıqdı. Bəli, xeyirxahlıq ömrü uzadır. Bu doğurdan da belədir. Göylərin bu əməl üçün xüsusi mükafatı var. Nazim Vəliyev vətənə, elmə, xalqa uzunömürlü xidmətində artıq bunu dəfələrlə sübuta yetirib. Professor bu gün də sübut edir ki, ömrü mənəvi dəyərlərə, milli qeyrətə və savaba, tamahsız xeyirə və şərə sərf edəndə ömür və səhhət heç zaman tükənmir. Milli qeyrət! Çox vaxt namus sözü ilə yanaşı işlənsə də qeyrət təkcə namusun sinonimi deyil, o həm mərdliyin, həm mərhəmətin, vətəndaşlığın, kişiliyin, fədakarlığın sinonimidi. İnsanlığa xidmət etmək qabiliyyətinin, millət yolunda çıraq kimi yanmaq ifadəsinin sinonimi, ekvivalentidir. 

Böyük alimimiz Nazim Vəliyevin danılmaz zəhməti, xalq qarşısında qazandığı hörmət, şöhrət hər kişiyə nəsib olan xoşbəxtlik deyil. Yolunuz açıq, ömrünüz uzun olsun, hörmətli professor!

Hürü Hacızadə

Yazıçı-publisist

“Siyasət və Gerçək Uğur” jurnalının baş redaktoru, 

“Xezertv.info” informasiya agentliyinin icraçı direktoru,

“Qızıl Qələm” mükafatçısı

            Fərid Faiqoğlu

            AJB-nin üzvü