Xeyriyyəçi, vətənpərvər xanım Zərniyar Kərimova: “XX əsrin dəhşətli faciəsi - Xocalı soyqırımı”

Xocalı soyqırımı XX əsrin ən dəhşətli faciələrindən biri kimi yadda qalmış və Azərbaycan xalqının tarixinə qanlı bir iz kimi həkk olunmuşdur. 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri Xocalı şəhərinə qəddarcasına hücum edərək, dinc əhalini kütləvi şəkildə qətlə yetirmişdir. Bu hadisə təkcə Azərbaycan xalqına qarşı deyil, ümumilikdə bəşəriyyətə qarşı törədilmiş bir cinayətdir.

Xocalı Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsində, Xankəndi şəhərinin yaxınlığında yerləşən mühüm strateji əhəmiyyətə malik bir yaşayış məntəqəsi idi. Şəhər təkcə coğrafi mövqeyinə görə deyil, həm də bölgədə yeganə hava limanına sahib olması səbəbilə ermənilər üçün əsas hədəflərdən biri idi. 1988-ci ildən başlayan Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi nəticəsində erməni silahlı qüvvələri Xocalını mühasirəyə almış, onu digər yaşayış məntəqələrindən təcrid etmişdi.

Xocalı soyqırımı Ermənistanın Azərbaycana qarşı apardığı təcavüzkar siyasətin bir hissəsi idi. Bu faciənin başlıca səbəbləri aşağıdakılardır:

Azərbaycan xalqını qorxu və dəhşətə salmaq – Ermənistanın məqsədi azərbaycanlıları doğma torpaqlarından qovmaq və Qarabağ bölgəsini tam nəzarət altına almaq idi.

Etnik təmizləmə siyasəti – Ermənistan bu faciəni törədərək, Azərbaycan torpaqlarını erməniləşdirmək niyyətində idi.

Siyasi məqsədlər – Erməni separatçıları və onların havadarları Xocalı faciəsini törətməklə beynəlxalq ictimaiyyətdə Azərbaycanı zəiflətmək və öz iddialarını gücləndirmək istəyirdilər.

1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri, keçmiş Sovet ordusunun 366-cı motoatıcı alayının dəstəyi ilə Xocalı şəhərinə hücum etdi. Şəhərin əhalisi əsasən azərbaycanlılardan ibarət idi və burada qadınlar, uşaqlar, yaşlı insanlar yaşayırdı. Onlar mühasirədə olduğuna görə şəhəri tərk edə bilmirdilər.

Hücum zamanı şəhər ağır artilleriya atəşinə tutuldu, yaşayış evləri yandırıldı və insanlar xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirildi. Şəhəri tərk etmək istəyən əhali dağ yollarına üz tutdu, lakin erməni silahlıları onları qabaqcadan qurduqları pusqulara salaraq amansızcasına qırdılar. Nəticədə, 613 nəfər öldürüldü, onlardan 106-sı qadın, 63-ü uşaq və 70-i yaşlı insan idi. 487 nəfər ağır yaralandı, 1275 nəfər girov götürüldü və 150 nəfər isə itkin düşdü.

Xocalı faciəsinin şahidləri dəhşətli səhnələr haqqında danışır və ermənilərin həyata keçirdiyi vəhşilikləri təsvir edirlər. Qətlə yetirilənlərin çoxu xüsusi amansızlıqla öldürülmüş, meyitlər yandırılmış, başları kəsilmiş, qadınlara və uşaqlara işgəncələr verilmişdir.

Beynəlxalq ictimaiyyətin bu hadisəyə reaksiyası gecikmiş və yetərsiz olmuşdur. Bir sıra xarici jurnalistlər hadisəni işıqlandırmış və dünya mediasında yayımlamışdır. Lakin beynəlxalq təşkilatlar və insan haqları müdafiəçiləri tərəfindən yetərli hüquqi qiymət verilməmişdir.

Xocalı soyqırımı beynəlxalq hüquq baxımından soyqırım aktı kimi qiymətləndirilməlidir. BMT-nin 1948-ci il Soyqırımı Konvensiyasına əsasən, müəyyən bir etnik qrupun tam və ya qismən məhv edilməsi soyqırım hesab edilir. Xocalıda baş verən qırğın məhz bu kriteriyalara tam uyğundur.

Azərbaycan hökuməti Xocalı faciəsinin beynəlxalq səviyyədə soyqırım kimi tanınması üçün fəal diplomatik iş aparır. İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT) və bir sıra ölkələr bu faciəni soyqırım kimi tanımışdır. Lakin Ermənistanın siyasi himayədarları hələ də bu hadisəni ört-basdır etməyə çalışır.

Xocalı soyqırımı Azərbaycan xalqının yaddaşında dərin iz buraxmışdır. Bu faciə yalnız bir şəhərin yox edilməsi deyil, həm də bütöv bir xalqın yaddaşına həkk olunmuş bir dəhşət idi. 

Xocalı faciəsinin unudulmaması üçün hər il fevralın 26-sı Azərbaycanda ümummilli matəm günü kimi qeyd edilir. "Xocalıya Ədalət" kampaniyası çərçivəsində dünya ictimaiyyətinə bu hadisə haqqında məlumat verilir və ədalətin bərqərar olması üçün səylər göstərilir. Gənc nəsillər bu faciəni unutmamalı və tarixi həqiqətləri dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq üçün çalışmalıdırlar.

Xocalı soyqırımı təkcə Azərbaycan xalqının deyil, bütün bəşəriyyətin faciəsidir. Bu hadisə XX əsrin ən dəhşətli qırğınlarından biri olaraq tarixə düşmüşdür. Xocalı faciəsi insan hüquqlarının kobud şəkildə pozulduğunu, müharibə cinayətlərinin baş verdiyini və beynəlxalq ictimaiyyətin bu məsələyə daha ciddi yanaşmasının vacibliyini bir daha göstərir. Azərbaycan xalqı heç vaxt bu faciəni unutmayacaq və dünya ictimaiyyətindən bu ədalətsizliyə düzgün hüquqi qiymət verməsini tələb edəcəkdir.