Vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının qeydiyyatı sahəsində göstərilən elektron xidmətlər olduqca ürəkaçandır

Müstəqillik qazandıqdan sonra respublikamızda bütün sahələrin inkişafına xüsusi diqqət ayrılmışdır. XXI əsrin əvvəllərindən başlayaraq ölkəmizdə   “Elektron hökumət”in formalaşdırılması istiqamətində görülən işlər də bunun əyani sübutudur. Beynəlxalq təcrübəyə əsaslanaraq respublikamızda artıq təməli qoyulmuş Elektron müraciət  insanların problemini yerindəcə həll etməyə, dövlət qurumlarında göstərilən xidmətlərin şəffaflaşdırılmasına xidmət edir.                          

Son illər qeydiyyat şöbələrinin  fəaliyyətinin daha da təkmilləşdirilməsi ilə əlaqədar həyata keçirilən tədbirlər bu sahədə göstərilən elektron xidmətlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsində uğurlu nəticələrə səbəb olmuşdur .                                       

Son illər ölkədə baş verən mütərəqqi sosial-iqtisadi dəyişikliklər, əhalinin rifahının günbəgün yüksəlməsi demoqrafik inkişafa, nikah və doğumun sayının artmasına da təsir göstərmişdir. Dünyada baş verən mövcud qlobal hadisələr, zamana müvafiq və gələcəyə dair yeni çağırışlar, texnologiyanın gündən- günə inkişaf etdiyi bir dövrdə dövlət qurumlarının, o cümlədən də özəl maliyyə qurumlarının, həmçinin özəl sektorun xidmətlərinin sturukturunda mühüm yeniliklər edilməsini qaçılmaz edir. Azərbaycanda  əvvəllər hər hansı bir arayışı almaqdan ötəri saatlarla növbələrdə dayanmağa və ya bir idarədən digər bir idarəyə gedərək, bəzən isə aylarla gözləməklə əldə etmək mümkün idisə, hazırda bu kimi probemlərin əksəriyyəti öz həllini tapmışdır.                                                                                                     

Azərbaycan Respublikası Prezidenti Zati-Aliləri cənab İlham Əliyevin həyata keçirdiyi sturuktur islahatları, təsdiq etdiyi dövlət proqramları və imzaladığı müvafiq sərəncam və fərmanların icrası nəticəsində vətəndaşlara göstərilən xidmətlər üzrə tələb olunan sənədlərin həcmi minimuma endirilmişdir. Bununla yanaşı xidmətlərin vahid bir mərkəzdən idarə olunmasının təmin olunması üçün müvafiq dövlət qurumları, məlumatların elektron reyestri qurulmuşdur. Məhz görülən işlərin davamı olaraq elektron hökümət sisteminin yaradılmasına nail olunmuşdur ki, hal-hazırda bu sistem üzərində təkmilləşdirmə işlərinin aparılması istiqamətində mühüm layihələrin həyata keçirilməsinə böyük zərurət yaranmışdır. Günü-gündən qloballaşan dünyamızda artıq insanlar həyatlarını informasiya-kommunikasiya texnologiyaları olmadan təsəvvür edə bilmirlər. Müstəqillik qazandıqdan sonra respublikamızda bütün sahələrin inkişafına xüsusi diqqət ayrılmışdır. XXI əsrin əvvəllərindən başlayaraq ölkəmizdə İKT-nin sürətli inkişafı, “Elektron hökumət”in formalaşdırılması istiqamətində görülən işlər də bunun əyani sübutudur. Beynəlxalq təcrübəyə əsaslanaraq respublikamızda artıq təməli qoyulmuş “Elektron hökumət” insanların problemini yerindəcə həll etməyə, dövlət qurumlarında göstərilən xidmətlərin şəffaflaşdırılmasına xidmət edir. Dövlətimiz  vətəndaşlara göstərdiyi xidməti daha səmərəli, daha şəffaf etmək üçün dünya təcrübəsində də sınaqdan çıxmış, cəmiyyəti, dövləti sosial və mədəni inkişafa aparan “Elektron hökumət” portalını yaratmağa qərar verdi. Bu xidmətin üstünlüyü və özəlliyi ondadır  ki, vətəndaşlara göstərilən xidmətdə müasir iformasiya texnologiyalarından istifadə olunur, yəni, xidmət elektronlaşdırılıb sadələşdirilir.  Vətəndaş haqqında bütün məlumatlar bir səhifəyə yerləşdi, amma bu səhifə  elektron səhifədir. Həm də elektron xidmətlər təkcə öz vətəndaşlarımıza deyil, “Azərbaycan Respublikasının ərazisində yaşayan bütün vətəndaşlara, hüquqi və fiziki şəxslərə, xarici vətəndaşlara və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə” də göstərilir. Bəli, dövlətimiz vətəndaşlara daha yaxşı xidmət göstərmək üçün bacarıqlı, fədakar insanların köməyi ilə bu layihəni həyata keçirməyə başladı.                                                                           

Elektron hökumət (e-hökumət) – informasiya cəmiyyətinə xas olan dövlət idarəçiliyidir .Ölkəmizdə bu cür problemlərlə üzləşən minlərlə insanlar var. Ancaq bu barədə məlumatlı olmadıqları üçün elektron xidmətlərdən hərtərəfli yararlana bilmirlər. Hazırda əhalini bu sahədə məlumatlandırmaq, göstərilən xidmətlərin keyfiyyətini yüksəltmək istiqamətində bir sıra addımlar atılmaqdadır. Artıq bir müddətdir ki, istifadəyə verilmiş “Elekton Hökumət Portalı” (www.e-gov.az) həm əhalini maarifləndirməyə, həm də elektron xidmətlərin istifadəsinə geniş şərait yaradır. Portalda mütəmadi olaraq yeniliklər barədə məlumatlar verilir, həmçinin əhaliyə göstərilən xidmətlərin sayı getdikcə artırılır. Portalın “Facebook” səhifəsindən istifadə edənlərin sayı da günü-gündən artmaqdadır. Burada istifadəçilərin sualları tam şəkildə cavablandırılır, müzakirələr aparılır. Bundan başqa əhalini “Elektron hökumət”in ustünlükləri ilə tanış etmək məqsədilə maarifləndirmə kursları da təşkil olunur. Bu kursların bölgələrdə də təşkil olunması xüsusilə diqqətəlayiqdir.                                                                                            

Hazırda “Elektron hökumət” portalında əhalinin istifadəsinə verilmiş xidmətlərin sayı 236-ya çatdırılmışdır.Vətəndaşlar www.e-gov.az portalında qeydiyyatdan keçməklə bu xidmətlərdən daha geniş istifadə edə bilərlər, amma qeydiyyatdan keçmədən də bir sıra xidmətlərdən yaralanmaq mümkündür.                                  

“Elektron Hökumət”in əhəmiyyəti dövlət idarəçiliyində müasir texnologiyaların tətbiqini genişləndirməklə həyata keçirilən fəaliyyətin səviyyəsinin yüksəldilməsi və onlardan istifadə imkanlarının sadələşdirilməsidir. Habelə, dövlət qurumlarının və yerli özünüidarəetmə orqanlarının işinin səmərəliyinin artırılması və təqdim olunan elektron xidmətlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, istifadəçilərə dövlət qurumları tərəfindən təqdim olunan elektron xidmətlərin optimallaşdırılması və yerinə yetirilmə prosedurlarının sadələşdirilməsi, elektron xidmətlər vasitəsilə istifadəçilərə təqdim olunan məlumatların həqiqiliyinin, tamlığının, etibarlılığının və sərbəst əldə olunmasının təmin edilməsi, istifadəçinin sorğusuna əsasən məlumatların axtarılmasına və əldə edilməsinə sərf olunan vaxtın maksimum azaldılması, istifadəçinin yerləşdiyi coğrafi məkandan asılı olmayaraq ölkənin bütün ərazisində təqdim olunan elektron xidmətlərdən istifadənin mümkünlüyü prioritet məsələdir. Ölkə Prezidentinin “Dövlət orqanlarının elektron xidmətlər göstərməsinin təşkili sahəsində bəzi tədbirlər haqqında” 23 may 2011-ci il tarixli fərmanının qəbul olunması elektron xidmətə keçidin sürətləndirilməsində, bu sahədə aparılan islahatların daha da davamlılığının təmin edilməsində xüsusi rol oynamışdır. Elektron hökumət sisteminin tətbiqi dövlətin öz əhalisi ilə münasibətlərində yeni bir cığır açmaq üçün atdığı bir addımdır və dövlətin sosial və texnoloji inkişafını müəyyən edən əsas faktorlardan biri də məhz elektron hökumət sistemidir.  Elektron hökumət bütün dünya üçün yeni bir anlayışdır və hər gün daha da təkmilləşməkdə davam edir. Azərbaycan Respublikasında elektron hökumət sistemi son zamanlarda tətbiq olunmasına baxmayaraq sürətli inkişaf yolu keçmişdir. Ədliyyə Nazirliyinin internet saytında (www.justice.gov.az) elektron xidmət bölməsi qurulmuş, ədliyyə orqanlarının iş rejimi, dislokasiyası, əlaqə vasitələri, göstərilən hüquqi xidmətlərin aparılması qaydası, tələb olunan sənədlər və rüsumların məbləği, eləcə də məhkəmə qərarlarının icrası barədə vətəndaşların ətraflı məlumat əldə etmələrinə, elektron qaydada qəbula yazılmalarına imkan yaradılmışdır. Qanun üzrə hüquq və vəzifələrin meydana gəlməsi, dəyişdirilməsi və onlara xitam verilməsinə səbəb olan hadisələr və vətəndaşların hərəkətləri “Vətəndaşlıq Vəziyyəti aktları”nın qeydiyyatı vasitəsilə rəsmiləşdirilir. Bununla əlaqədar vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının dövlət qeydiyyatını həyata keçirən ədliyyə orqanlarının da fəaliyyəti təkmilləşdirilmiş, onların kadr potensialı gücləndirilmişdir. Fiziki şəxsin hüquqi statusu və onun qeydiyyatı mülki hüquqi münasibətlərin yaranmasının əsasıdır. Vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının dövlət qeydiyyatı sistemi insan hüquqlarının qorunması, sosial-müdafiə proqramlarının həyata keçirilməsi, ailə sağlamlığının təmin edilməsi, əhalinin mənəvi sağlamlığının müdafiə edilməsi və cəmiyyətdə mövcud olan bir çox digər mühüm hüquqi və sosial proseslərdə vacib rol oynayır. Ədliyyə Nazirliyinin   Qeydiyyat şöbəsi də öz səlahiyyətləri daxilində doğumun, nikahın bağlanmasının, nikahın pozulmasının, övladlığa götürmənin, atalığın müəyyən edilməsinin, adın, ata adının və soyadının dəyişdirilməsinin, ölümün qeydiyyatını aparır, vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının qeydiyyatını dəyişir, tamamlayır, düzəldir və ləğv edir, itmiş qeydləri bərpa edir, akt kitablarını saxlayır və təkrar şəhadətnamələr verirlər.                                                                              

Doğum əməliyyatları- Hər bir uşağın doğumunun Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq qeydiyyata alınması və vətəndaşlıq əldə etməsi demoqrafiya sahəsində həyata keçirilən siyasətin əsas vəzifələrindən biridir. Uşağın doğumunun qeydə alınması zərurəti Uşaq hüquqları haqqında Konvensiyada və «Uşaq hüquqları haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununda da nəzərdə tutulmuşdur. Qanunvericilikdə uşağın hüquqları onun mənşəyinin təsdiq olunmasına əsaslanır və bu təsdiq uşağın doğum haqqında şəhadətnaməsində öz əksini tapır. Uşaqların doğumunun qeydə alınması öhdəliyi ilk növbədə valideynlərin üzərinə düşür. Həmin faktın qeydə alınması valideynlərin hər ikisinin və ya onlardan birinin müraciətinə əsasən həyata keçirilə bilər.                                                       

Bu gün cəmiyyətimizdə  kompüter texnikası, interrnet,  elektron ximətlər artıq gündəlik həyatımızın ayrılmaz tərkib hissələrindən birinə çevrilib. Qloballaşan dünyamızı  İnformasiya-Kommunikasiya Texnologiyaları (İKT) olmadan təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Müasir dövrdə İnformasiya-Kommunikasiya Texnologiyalarının durmadan inkişafı onun həyatımızdakı rolunu daha da artırır. Artıq günümüzün bir parçasına çevrilən yeni texnologiyaları bilməmək, onunla ayaqlaşmamaq mümkün deyil. Təsadüfi deyil ki, hazırda informasiya texnologiyalarından istifadə səviyyəsi cəmiyyətin inkişaf parametrlərindən sayılır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2011-ci il 23 may tarixli 429 nömrəli Fərmanına uyğun olaraq, qeyri-hökumət təşkilatlarına elektron xidmətlərin göstərilməsinin təkmilləşdirilməsi, elektron xidmətlərin təşkili sahəsində görülən işlərin səmərəliliyinin artırılması bu sahədə aparılan islahatların davamlılığının təmin edilməsində xüsusi rol oynamışdır.  Elektron xidmətlər hazırda Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə müasir dövrün standartlarına uyğun inkişaf etdirilir.  Elektron xidmətlərin  vaxta qənaət, əlverişli, sürətli, keyfiyyətli, fasiləsiz, şəffaf, rahat, etibarlı olması kimi əsas üstünlükləri var. Xidmətin əsas məqsədlərindən biri vətəndaşın bu sahədə işini asanlaşdırmaqdan ibarətdir.  Vətəndaşın sorğusuna əsasən məlumatların axtarılmasına və əldə edilməsinə sərf olunan vaxtın minimuma endirilməsində elektron xidmət  böyük rol oynayır. İstifadəçinin yerləşdiyi coğrafi məkandan asılı olmayaraq, təqdim olunan elektron xidmətlərdən ölkənin bütün ərazisində istifadənin mümkünlüyü də e-hökumətin üstünlükləri sırasındadır.                                                                

 Fiziki və hüquqi şəxslərin notariat xidmətlərinə əlçatanlığın daha da artırılması, o cümlədən vaxtından və yerindən asılı olmadan peşəkar hüquqi yardım almaq imkanının təşkili məqsədilə 2019-cu ildə “Mobil notariat” tətbiqi istifadəyə verilmiş və onun vasitəsilə bəzi notariat hərəkətlərinin bilavasitə notariat ofisinə müraciət etmədən məsafədən rəsmiləşdirilməsi təşkil edilmişdir. Mobil notariat” tətbiqi “AppStore” və ya “Google Play” mobil yükləmə platformalarından yüklənməlidir. Tətbiqdə qeydiyyat – 1) videoyazı vasitəsilə; 2) notariusdan alınan istifadəçi kodu və 3) Digital login (Sima Rəqəmsal İmza ilə, ASAN İmza ilə, Sima Token (Elektron İmza) ilə, İdentifikasiya nömrəsi ilə) vasitəsilə həyata keçirilə bilər. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları, eləcə də ölkəmizdə daimi və ya müvəqqəti yaşamaq icazəsi olan əcnəbi və vətəndaşlığı olmayan şəxslər 7/24 rejimində olduqları yerdən aslı olmayaraq tətbiqin xidmətlərindən yararlana bilərlər. 24.05.2024-cü il tarixinə 1.000.000-a yaxın istifadəçisi olan tətbiq vasitəsilə elektron qaydada təxminən gündəlik minlərlə notariat hərəkətləri rəsmiləşdirilir. Tətbiq hazırda ölkə üzrə ən populyar tətbiqlər sırasındadır. Bundan əlavə tətbiq vasitəsilə notariat sənədlərinin həqiqiliyinin onun üzərində yerləşdirilmiş QR-kod və ya şəxsin fərdi identifikasiya nömrəsi (FİN) və sənəd üzərində yerləşdirilmiş identifikator (barkod) əsasında yoxlanılması da mümkündür. Vərəsəlik işlərinin açılıb-açılmaması barədə məlumatın əldə edilməsi də göstərilən xidmətlər sırasındadır. Eləcə də şəxsin iştirakçısı olduğu bütün notariat əməliyyatları ilə bağlı sənədlərin mobil cihazda saxlanılması, sənədin qüvvədən düşməsi barədə məlumatın dərhal alınması və elektron versiyasından istifadə edilməsi mümkündür. Tətbiq vasitəsilə respublika ərazisində fəaliyyət göstərən bütün notariat ofisləri və notariuslar barədə məlumat əldə etmək, eləcə də ofislərin 360 dərəcə görüntüsünü nəzərdən keçirtmək mümkündür. Həmçinin burada notariat hərəkətlərinin rəsmiləşdirilməsi üçün ödənilməli vəsaitin məbləğləri, tələb olunan sənədlər və notariat əməliyyatında iştirak etməli şəxslər barədə ətraflı məlumatlar yerləşdirilmişdir. Azərbaycan respublikasının Prezidenti 23 sentyabr 2020-ci il tarixli 1160 saylı vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının dövlət qeydiyyatı sahəsində elektron xidmətlərin tətbiqinin genişləndirilməsi haqqında fərman imzlayaıb və  “mobil notariat” tətbiqinin alt-sistemi kimi “Mobil əhali” tətbiqi istifadəyə verilmişdir. “Mobil əhali” tətbiqi həm ölkə daxilində, həm  xaricdə yaşayan soydaşlarımızın məkandan asılı olmayaraq və növbədə gözləmədən xidmətləri daha tez və rahat şəkildə əldə etmələrini təmin edir. “Mobil əhali” tətbiqi vasitəsilə vətəndaşlar  doğumun və ölümün elektron qaydada qeydə alınmasını, ailə vəziyyəti və ailə tərkibi haqqında arayışları əldə edə bilərlər. Tətbiq həm ölkə daxilində, həm xaricdə yaşayan şəxslərin məkandan asılı olmayaraq və növbədə gözləmədən doğumun, ölümün elektron qaydada qeydə alınması, ailə vəziyyəti və ailə tərkibi haqqında elektron arayışları daha tez və rahat şəkildə əldə olunmasını təmin edir. Tətbiq sadə və vətəndaşlar üçün anlaşılan formada hazırlanıb. Vətəndaşlardan müraciət daxil olduqda həmin müraciət operatorlar vasitəsilə ədliyyə əməkdaşına yönləndirilir. Sənəd hazırlanarkən vətəndaş barəsindəki məlumatlar kağızdakı məlumatlarla da uzlaşdırılır. Daha sonra sənəd tərtib olunur və elektron imza ilə imzalanaraq vətəndaşa təqdim olunur. Tətbiq vasitəsilə vətəndaşlar hazırkı icra müddətindən daha tez müddətdə sənədləri əldə edirlər. Eyni zamanda, həmin sənədi sonradan kağız daşıyıcıda da əldə etmək mümkündür.                                                                         

Elektron xidmətlər sisteminin əsas üstünlüyü və tətbiqi  dövlətin əhali ilə münasibətlərində yeni cığır açmaq və hər gün daha da təkmilləşməyə davam etməkdir. Artıq elektron  xidmətlər vətəndaşların sosial həyatında mühüm rol oynayır və elektron xidmətlərdən istifadə insanların işini xeyli asanlaşdırır. Elektron xidmətlər sisteminin əsas üstünlüyü və tətbiqi  dövlətin əhali ilə münasibətlərində yeni cığır açmaq və hər gün daha da təkmilləşməyə davam etməkdir. Artıq elektron  xidmətlər vətəndaşların sosial həyatında mühüm rol oynayır və elektron xidmətlərdən istifadə insanların işini xeyli asanlaşdırır.    Ədliyyə Nazirliyinin əsas fəaliyyət istiqamətlərindən biri də vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının dövlət qeydiyyatının aparılması sahəsidir. Bu təkmilləşdirmə, müasir texnologiyaların tətbiqi, hüquqi və innovativ islahatlar bu sahəyə də tətbiq edilib. Qanun üzrə hüquq və vəzifələrin meydana gəlməsi, dəyişdirilməsi və onlara xitam verilməsinə səbəb olan hadisələr və vətəndaşların hərəkətləri vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının qeydiyyatı vasitəsilə rəsmiləşdirilir.  Ədliyyə Nazirliyində elektron xidmətlərin tətbiqi üzrə görülən işlər bu gün olduqca  qürurvericidir.  E-xidmətlər əhalinin müraciət imkanlarının asanlaşdırılmasına, şəffaflığın, çevik idarəetmənin təmin olunmasına, korrupsiyaya qarşı mübarizə aparmağa xidmət edir.  Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 9 iyun tarixli Fərmanına uyğun olaraq nazirliyin saytında "Elektron xidmət" bölməsi təkmilləşdirilib. Bununla yanaşı, ədliyyə orqanları tərəfindən hüquqi və fiziki şəxslərə göstərilən bütün xidmətlər barədə ətraflı məlumat əks olunan "Dövlət xidmətləri" bölməsi yaradılıb.                        

Bu gün nikaha daxil olmaq üçün ərizəni və doğumun qeydiyyatı ilə bağlı zəruri sənədləri qeydiyyat orqanına elektron qaydada göndərmək, həmçinin bu xidmətlər vasitəsilə nikah gününü müəyyən etmək artıq reallığa çevrilmişdir. Həmçinin məhkəmə orqanları tərəfindən çıxarılmış qərar və qətnamələrin elektron qaydada yoxlanılması, yeni doğulmuşların və ölənlərin elektron vasitəsi ilə Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən Ədliyyə nazirliyinə ötürülməsi də məhz elektron qaydada aparılır. Qanun üzrə hüquq və vəzifələrin meydana gəlməsi, dəyişdirilməsi və onlara xitam verilməsinə səbəb olan hadisələr və vətəndaşların hərəkətləri vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının qeydiyyatı vasitəsilə rəsmiləşdirilir. Bu sahədə tətbiq olunan daha bir yenilik doğum və vəfat etmə faktlarının müraciət gözlənilmədən elektron qaydada qeydə alınması prosedurudur. Səhiyyə Nazirliyinin informasiya sistemi ilə inteqrasiya sayəsində əldə olunan elektron tibbi sənədlər əsasında artıq doğum və ölüm haqqında elektron şəhadətnamələrin verilməsi xidmətinin istifadəsi də mümkündür.  Bu gün nikaha daxil olmaq üçün ərizəni və doğumun qeydiyyatı ilə bağlı zəruri sənədləri qeydiyyat orqanına elektron qaydada göndərmək, həmçinin bu xidmətlər vasitəsilə nikah gününü müəyyən etmək artıq reallığa çevrilmişdir. Eyni zamanda, valideynlərə uşaqlarına ad seçilməsində kömək məqsədilə Azərbaycan adları, onların mənşəyi və izahı, əhali arasında yayılma səviyyəsi və s. informasiya almaq üçün geniş axtarış sistemi də yaradılmışdır.  İnsanların hər hansı minimal məlumat əldə etmək və ya sadə bir əməliyyat aparmaq üçün bilavasitə dövlət orqanlarına gəlmələrinə və əlavə vaxt itkisinə ehtiyac qalmır. Hər şeydən önəmlisi isə bu cür xidmətlərdən real istifadənin təmin olunmasıdır. Nigahlarla bağlı, nigahın pozulması, atalıq, övladlıq, doğumun, ölümün qeydiyyatı, soyaddəyişmənin qeydiyyatı ilə bağlı elektron müraciətlər mövcuddur.  Nikaha daxil olmaq istəyən şəxslər qeydiyyat orqanına getmədən elektron qaydada nikaha daxil olmaq haqqında ərizə formasını dolduraraq, nikahın vaxtını və tarixini müəyyənləşdirirlər.  Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyinin  saytında  elektron xidmətlərə daxil olub  oradan nigahın qeydiyyatını seçib sənədləri daxil edirlər.  Özünə aid məlumatları daxil etdikdən sonra hansı rayonun  qeydiyyat şöbəsində nigaha qeydiyyata aldırmaq istəyirsə  həmin qeydiyyat şöbəsini seçir. İstifadəçi elektron xidmət vasitəsilə aidiyyatı qeydiyyat orqanını seçərək,  elektron qaydada ərizə formasını doldurduqdan sonra nigahın qeydiyyata alınması üçün vətəndaşın müraciətinə əsasən tarix təyin edilir və vətəndaş nikahın rəsmiləşdirilməsi üçün qeydiyyat orqanına dəvət edilir (elektron bildiriş alır). Elektron qaydada məlumatların düzgünlüyü və qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olub-olmaması yoxlanıldıqdan sonra nigahın qeydiyyata alınması üçün tarix müəyyən edilir. Təyin olunan müddətdə də həmin  qeydiyyat şöbəsinə gəlib nigahını qeydiyyata aldırtdırır.  Nikahın qeydiyyata alınması üçün vətəndaş qeydiyyat orqanına gəlir və nikah haqqında şəhadətnaməni əldə edir. O cümlədən də nigahın pozulmalarıyla bağlı birgə müraciətlərdə də əgər yaxınlaşmaq imkanı yoxdursa, vətəndaş olduğu yerdən sənədlərini daxil edib müraciətini edə bilər.   “Doğum haqqında tibbi şəhadətnamə” elektron reyestrindən məlumatların verilməsi- bu xidmət vasitəsilə vətəndaşlar övladlarının “Doğum haqqında tibbi şəhadətnamə”sinin surətini əldə edə bilərlər.  Səhiyyə Nazirliyinin təqdim etdiyi elektron xidmətlərdən “Doğum haqqında tibbi şəhadətnamə” elektron reyestrindən məlumatların verilməsi” elektron xidmətini seçmək lazımdır. Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən yeni doğulmuşlara doğum haqqında şəhadətnaməni təsdiqlədikdən sonra elektron qaydada həmin rayonun qeydiyyat şöbəsinə, yeni doğulmuşların reyestrinə bu barədə məlumat ötürülür. Ananın ünvanına qeydiyyat şöbəsi tərəfindən doğumun məcburliyini əks etdirən bildirişlər göndərilir. Bildirişdə doğumun qeydə alınmasının məcburiliyi, bunun üçün tələb olunan sənədlər, qeydiyyatın qanunvericiliklə müəyyən olunmuş müddəti və bu müddətin pozulmasına görə inzibati məsuliyyət barədə məlumatlar əks olunur.[18] Tibb müəssisəsində anaya bildiriş təqdim edilmədikdə, qeydiyyat şöbəsi tərəfindən ananın yaşadığı ünvana göndərilir. Ana kənd və ya qəsəbə tipli məntəqədə yaşadıqda, müvafiq bildiriş ananın yaşadığı ünvana qeydiyyat şöbəsinin məlumatı əsasında icra hakimiyyətinin nümayəndəliyi tərəfindən göndərilir. Bildiriş avtomatlaşdırılmış informasiya sistemi vasitəsilə də ötürülə bilər. Ölümün qeydə alınması ölmüş şəxsin yaşamış olduğu yerdə və ya ölümün baş verdiyi yerdə qeydiyyat şöbəsi, konsulluq idarəsi və icra hakimiyyətinin nümayəndəliyi tərəfindən aparılır. Ölüm faktının müəyyən edilməsi haqqında və ya vətəndaşın ölmüş elan edilməsi haqqında məhkəmənin qətnaməsi olduğu zaman  ölümün qeydə alınması qətnaməni  çıxaran  məhkəmənin olduğu yerdə aparılır.   Ölümlərlə bağlı tibbi şəhadətnamə Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən hazırlandıqda dərhal qeydiyyat şöbələrinə informasiya göndərilir. Ölümlərin reyestrində   bu məlumat dərhal öz əksini tapır. Ölüm haqqında məlumatlar akt kitablarında qeydə alındıqdan sonra ölüm haqqında şəhadətnamə yazılır. Ölüm haqqında şəhadətnamə ölən şəxsin müraciət etmiş yaxın qohumlarına təqdim olunur. Ölüm barədə məlumat gəldikdən sonra qeydiyyat şöbəsi dərhal həmin ölümü  iş günü müddətində qeydiyyata alır. Vətəndaş özü istədiyi vaxt şəhadətnamənin alınması ilə bağlı gəlib müraciət edə bilir.                                                                                       

 İdarəetmə sahəsində qabaqcıl innovasiyaların və yeni texnologiyaların tətbiqi, eləcə də vətəndaşlara göstərilən xidmətin keyfiyyətinin yüksəldilməsi üzrə görülən işlər  bu sahədə aparılan islahatların davamlılığının təmin edilməsində xüsusi rol oynamışdır. Bunun nəticəsidir ki, XXI əsrin əvvəllərindən başlayaraq ölkəmizdə İKT-nin sürətli inkişafı istiqamətində əsaslı addımlar atılıb.  Beləliklə, insanların hər hansı minimal məlumat əldə etmək və ya sadə bir əməliyyat aparmaq üçün bilavasitə dövlət orqanlarına gəlmələrinə və əlavə vaxt itkisinə ehtiyac qalmır. Hər şeydən önəmlisi isə bu cür xidmətlərdən elektron qaydada istifadənin təmin olunmasıdır. Yaradılan imkanların əsas məqsədi sosial xidmət təminatında dövlət qulluqçuları və vətəndaşlar arasında olan “məsafəni” azaltmaqdır. Dövlət orqanları tərəfindən elektron xidmətlərin geniş tətbiqi, onların sayının və keyfiyyətinin artırılması, vətəndaşların xidmətlərdən məmnunluğunun yüksəldilməsi bu məqsədə çatmağın vasitələridir. Bu xidmət vətəndaşların dövlət orqanları ilə təmaslarının daha münasib şəkildə təşkili üçün pəncərə rolunu oynayır. Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyinin internet saytında (www.justice.gov.az) elektron xidmət bölməsi qurulmuş, ədliyyə orqanlarının iş rejimi, dislokasiyası, əlaqə vasitələri, göstərilən hüquqi xidmətlərin aparılması qaydası, tələb olunan sənədlər və rüsumların məbləği, eləcə də məhkəmə qərarlarının icrası barədə vətəndaşların ətraflı məlumat əldə etmələrinə, elektron qaydada qəbula yazılmalarına imkan yaradılmışdır. Dövlət orqanları arasında elektron sənəd və informasiya mübadiləsi, o cümlədən vahid bazanın yaradılması vətəndaşlara qısa zamanda və tam şəffaf xidmət göstərməyə imkan yaradıb. Burada Ailə Məcəlləsinin 166-cı maddəsinə əsasən doğumun qeydə alınması qaydasını qeyd etmək yerinə düşər. Belə ki, doğum haqqında məlumat tibb müəssisəsi tərəfindən dərhal Səhiyyə Nazirliyinə, daha sonra isə məlumat informasiya sistemi vasitəsilə Ədliyyə Nazirliyinin informasiya sisteminə ötürülür.                                                                                                         

Ədliyyə orqanlarında aparılan islahatlar, zamanın tələbinə uyğun müasir inkişaf meylləri, fəaliyyətimizdəki keyfiyyətcə dəyişikliklər ədliyyə işçisi olaraq hər birimizi sevindirir.  Qürurverici haldır ki, bu gün hər bir vətəndaş çox rahat və sadə şəkildə evdən çıxmadan elektron xidmətlərdən istifadə edə bilirlər. Elektron xidmətlərin vətəndaşların həyatında rolu danılmazdır. Elektron xidmətlər vətəndaşların gündəlik sosial problemlərinin aradan qaldırılmasında əhəmiyyətli rol oynayır, bu da sağlam sosial mühitin formalaşmasına xeyli təsir göstərir. Sosial problemlərin kəskinləşdiyi XXI əsrdə vaxt, əlavə enerji və vəsait tələb edən ənənəvi xidmətlərin elektronlaşması ictimai rifahın yüksəldilməsinə mühüm yardımçı olur. Təbii ki, elektron xidmətlərdən  yararlanan vətəndaşların sayı hər gün artmaqdadır.  Bu gün ölkəmizdə Vətəndaşların elektron müraciətlərinə baxılması ilə əlaqədar qanunvericiliyin tələblərinə ciddi əməl olunur.  Onların haqlı tələblərinin yerinə yetirilməsinə diqqət gücləndirilir.  O cümlədən şəhid ailələrinin, qazilərin və xüsusi qayğıya ehtyacı olan digər şəxslərin  müraciətlərinə də xüsusi həssaslıqla yanaşılır.  Qeyd olunan məsələlərin həlli barədə onlara lazımi izahat və düzgün istiqamət verilir. 

Elektron informasiya  sahəsinə xüsusi önəm və diqqət verən dövlət başçısı cənab İlham Əliyevə,  Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyinin rəhbərliyinə yaratdıqları asan və rahat şəraitə görə  ədliyyə işçisi olaraq   öz dərin minnətdarlığımı və təşəkkürümü  bildirirəm. Sevindirivci haldır ki, bu gün ölkəmizdə Vətəndaşların elektron müraciətlərinə baxılması ilə əlaqədar qanunvericiliyin tələblərinə ciddi əməl olunur.  Onların haqlı tələblərinin yerinə yetirilməsinə diqqət gücləndirilir.  O cümlədən şəhid ailələrinin, qazilərin və xüsusi qayğıya ehtyacı olan digər şəxslərin  müraciətlərinə də xüsusi həssaslıqla yanaşılır.  Qeyd olunan məsələlərin həlli barədə onlara lazımi izahat və düzgün istiqamət verilir. Elektron informasiya sistemi işimizin daha dan asan və mükəmməl olması  üçün bizə böyük yardımçıdır.  

  Maral Həsənova

Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyinin

Nizami rayon qeydiyyat şöbəsinin rəisi