PƏRVANƏ İMAMQULİYEVA: “Xocalı faciəsi - tarixə çevrilmiş qan yaddaşımız”

Xocalı faciəsi Azərbaycan tarixinin ən faciəli və qanlı səhifələrindən biridir. 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri keçmiş SSRİ-nin 366-cı motoatıcı alayının köməyi ilə Xocalı şəhərini işğal edərək mülki əhaliyə qarşı görünməmiş vəhşiliklər törətdilər. Bu soyqırımı nəticəsində yüzlərlə dinc sakin, o cümlədən, qadınlar, uşaqlar və yaşlılar amansızcasına qətlə yetirildi, şəhər isə yerlə-yeksan edildi.

Xocalı hadisələri Azərbaycan torpaqlarının ermənilər tərəfindən işğal olunması prosesinin ən dəhşətli epizodlarından biridir. Xüsusi vurğulamaq lazımdır ki, Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq zaman-zaman qanlı qırğınlarla müşayiət olunmuşdur. 1988-ci ildən etibarən isə Dağlıq Qarabağda erməni separatçı hərəkatı gücləndi və SSRİ-nin dağılması fonunda bu münaqişə açıq hərbi qarşıdurmaya çevrildi. 1991-ci ilin sonu və 1992-ci ilin əvvəlində erməni silahlı qüvvələri Qarabağın azərbaycanlı əhalisinə qarşı hücumlarını genişləndirdi.

Xocalı Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsində mühüm strateji mövqeyə malik idi. Şəhər Azərbaycan ordusunun və dinc əhalinin nəzarətində olan son əsas məntəqələrdən biri idi. Ermənistanın məqsədi bu şəhəri işğal etməklə bölgədəki müqaviməti tamamilə qırmaq və azərbaycanlı əhalini qorxuya salmaq idi. Xocalının ələ keçirilməsi həm də Dağlıq Qarabağın mərkəzi olan Xankəndi ilə digər işğal edilmiş ərazilər arasında birbaşa əlaqə yaratmağa xidmət edirdi. 

1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri ağır artilleriya və tanklardan istifadə edərək Xocalıya hücum etdilər. Şəhərdə cəmi 2500 nəfər əhali qalmışdı. Mühasirədə qalan Xocalı sakinləri qaçaraq Ağdama doğru can atsa da, pusquya salınaraq vəhşicəsinə qətlə yetirildilər. Faciə nəticəsində:

613 nəfər öldürüldü, onlardan 106-sı qadın, 63-ü uşaq, 70-i isə yaşlı idi.

487 nəfər ağır yaralandı.

1275 nəfər girov götürüldü və onlardan çoxu sonradan ağır işgəncələrə məruz qaldı.

150 nəfərin taleyi hələ də naməlumdur.

Faciənin şahidləri yaşadıqları dəhşətləri danışarkən Xocalıda törədilən qətliamın miqyasını və vəhşiliyini göz önünə sərirlər. Girovluqdan qurtulanlar, hadisəni öz gözləri ilə görənlər, ailələrini itirənlər bu qətliamın insanlıq əleyhinə cinayət olduğunu sübut edən ən böyük şahidlərdir. Xocalı şahidlərinin dediklərinə əsasən, erməni silahlı qüvvələri dinc əhalini xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirir, hamilə qadınları, uşaqları, qocaları amansızlıqla öldürürdülər.

Xocalı faciəsi dünya ictimaiyyətinin gözləri qarşısında baş versə də, beynəlxalq təşkilatlar və böyük dövlətlər bu qətliama uzun illər laqeyd yanaşdı. Lakin son illərdə Azərbaycanın apardığı diplomatik işlər nəticəsində bir sıra ölkələr Xocalı faciəsini soyqırımı kimi tanıyıb. Türkiyə, Pakistan, Sudan, Kolumbiya və digər ölkələr bu faciəni rəsmən soyqırımı kimi qəbul edib. Azərbaycan Respublikası da hər il bu hadisəni beynəlxalq səviyyədə tanıtmaq üçün genişmiqyaslı tədbirlər keçirir.

Xocalı soyqırımı beynəlxalq hüquq baxımından bəşəriyyətə qarşı cinayət və soyqırımı aktı hesab olunur. BMT-nin 1948-ci il Soyqırımı Konvensiyasına əsasən, hər hansı etnik, dini və ya milli qrupa qarşı kütləvi qırğınlar soyqırımı kimi qiymətləndirilir. Xocalı qətliamı da bu çərçivəyə tam uyğun gəlir və Ermənistanın Azərbaycan xalqına qarşı törətdiyi etnik təmizləmə siyasətinin tərkib hissəsidir.

Xocalı faciəsi Azərbaycan xalqının qan yaddaşıdır və bu hadisəni unutmaq mümkün deyil. Hər il fevralın 26-da ölkə daxilində və xaricdə anım tədbirləri keçirilir, yeni nəsillərə bu qətliam barədə geniş məlumatlar verilir. Xocalı faciəsini xatırlatmaq və dünyaya çatdırmaq məqsədilə müxtəlif sənədli filmlər çəkilir, kitablar nəşr olunur, beynəlxalq konfranslar təşkil edilir.

Xocalı faciəsi Azərbaycan tarixində təkcə bir şəhərin qətliamı deyil, bütövlükdə xalqımıza qarşı törədilmiş soyqırımı aktıdır. Bu hadisə bizə bir daha göstərdi ki, tarixi unutmaq olmaz, çünki unudulan tarix təkrarlana bilər. Azərbaycan dövləti Xocalı soyqırımını dünya ictimaiyyətinə tanıtmaq üçün mübarizəsini davam etdirir və bu faciəni törədənlər tarixinədaləti qarşısında cavab verməlidirlər. Xocalı şəhidlərinin xatirəsi əbədi olaraq xalqımızın yaddaşında yaşayacaq.

Pərvanə Mirzə qızı İmamquliyeva

Gəncə şəhər 13 saylı körpələr evi-uşaq bağçasının müdiri

“El Gücü” QHT təşkilatının qərb zonası üzrə Qadınlar Şurasının sədri,

Gəncə şəhər GDRTİ-nin MTM üzrə YAP-nın sədri