Repetitorluq ləğv edilə bilərmi? (ŞƏRH)

Bunu Qaynarinfo-ya açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov repetitorluğun ləğvi ilə bağlı müzakirələri şərh edərkən deyib. 

Onun sözlərinə görə, bu təklifin həyata keçirilməsi üçün məktəblərdə tədrisin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, müəllim hazırlığının gücləndirilməsi və kurikulumun daha effektiv şəkildə tətbiq edilməsi vacibdir:

"Azərbaycanda ümumtəhsil məktəblərində tədrisin keyfiyyəti müxtəlif amillərdən asılıdır. Son illərdə təhsil sistemində bir sıra islahatlar həyata keçirilsə də, bəzi sahələrdə hələ də çatışmazlıqlar mövcuddur. Mövcud reallıq göstərir ki, repetitorluq bir çox hallarda məktəblərdə təhsilin kifayət qədər effektiv olmaması səbəbindən meydana çıxır. Müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsi, tədris proqramlarının müasir tələblərə uyğunluğu və məktəblərin maddi-texniki bazası kimi amillər təhsilin keyfiyyətinə birbaşa təsir göstərir”. 

Ekspert bildirib ki, repetitorluğun tamamilə ləğv edilməsi üçün məktəblərdə tədrisin səviyyəsinin yüksəldilməsi vacibdir: 

"Bəzi məktəblərdə dərslərin keyfiyyəti, müəllimlərin hazırlığı və kurikulumun effektiv tətbiqi tələb olunan səviyyədə olmadığından şagirdlər məcburən repetitor yanına getməyə ehtiyac duyurlar. Bunun qarşısını almaq üçün müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsi artırılmalı, məktəblərdə əlavə hazırlıq dərsləri təşkil edilməli və dərsliklər müasir təhsil tələblərinə uyğun yenilənməlidir. Repetitorluğun tamamilə ləğvi yalnız məktəblərdəki təhsil keyfiyyəti kifayət qədər yüksəldildikdən sonra mümkün ola bilər. Dünya təcrübəsinə nəzər saldıqda inkişaf etmiş ölkələrdə repetitorluğun geniş yayılmadığını görmək mümkündür. Finlandiya və Sinqapur kimi ölkələrdə məktəblərdə tədrisin keyfiyyəti o qədər yüksəkdir ki, şagirdlər əlavə hazırlığa ehtiyac duymurlar. Finlandiya təhsil sistemində repetitorluğun demək olar ki, mövcud olmamasının əsas səbəbi məktəblərdə fərdi yanaşma və yüksək səviyyəli müəllim hazırlığıdır. Orta məktəb müəllimləri ciddi seçim prosesindən keçərək işə qəbul olunur və onların mütəmadi olaraq ixtisasartırma proqramlarında iştirak etmələri təmin edilir. Bunun nəticəsində məktəbdə tədris kifayət qədər yüksək səviyyədə olur və şagirdlər əlavə hazırlıq keçmədən ali təhsil müəssisələrinə daxil ola bilirlər". 

 

 

Kamran Əsədov Sinqapur modelinin yüksək nəticələri ilə seçildiyini əlavə edib:

"Bu ölkədə şagirdlərin məktəbdə aldıqları təhsil qəbul imtahanlarında uğurlu nəticələr göstərmələri üçün kifayət edir. Sinqapurda məktəb müəllimlərinin əmək haqları yüksəkdir və təhsildə keyfiyyət göstəricilərinə ciddi nəzarət edilir. Müəllimlər şagirdlərin fərdi ehtiyaclarına uyğun dərs planları tərtib edir və onların bilik səviyyəsinə uyğun yanaşma tətbiq edirlər. Bu yanaşma repetitorluğa olan ehtiyacı aradan qaldırır. Böyük Britaniya və Almaniya kimi ölkələrdə də məktəblərdə dərslərin səviyyəsi kifayət qədər yüksəkdir və şagirdlərin repetitor xidmətlərinə müraciət etməsinə ehtiyac qalmır. Böyük Britaniyada məktəblər şagirdlərin akademik nailiyyətlərinə xüsusi diqqət yetirir və müəllimlər fərdi yanaşma tətbiq edirlər. Almaniya təhsil sistemində isə "Gymnasium” adlı orta təhsil pilləsi ali məktəbə hazırlaşan şagirdlər üçün nəzərdə tutulub və bu sistemdə təhsil alan şagirdlər əlavə hazırlığa ehtiyac duymadan ali təhsil müəssisələrinə qəbul oluna bilirlər"

Kamran Əsədov qeyd edib ki, Azərbaycanda repetitorluğun mərhələli şəkildə ləğv edilməsi üçün məktəblərdə keyfiyyətin artırılması istiqamətində bir sıra tədbirlər həyata keçirilməlidir:

"Birincisi, müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsi artırılmalı və onların motivasiyası yüksəldilməlidir. Müəllimlərin əmək haqları artırılmalı, onların ixtisasartırma kurslarında iştirakı məcburi olmalı və dərs metodikası yenilənməlidir. İkincisi, məktəblərdə əlavə dərs saatları təşkil edilməli və bu dərslər şagirdlərin qəbul imtahanlarına hazırlıq səviyyəsini yüksəltməyə yönəldilməlidir. Üçüncüsü, kurikulum və dərsliklər müasir tələblərə uyğunlaşdırılmalı, daha praktik və anlaşılan materiallar hazırlanmalıdır. Repetitorluğun mərhələli şəkildə ləğvi məktəb təhsilinin gücləndirilməsi ilə paralel aparılmalıdır. Əgər məktəblərdə dərslərin keyfiyyəti artırılmadan repetitorluq qadağan edilərsə, bu, şagirdlərin ali məktəbə qəbul şanslarını azalda bilər. Ona görə də bu proses tədricən həyata keçirilməli və məktəblərin təhsil səviyyəsi repetitor xidmətlərinin yerini doldura biləcək səviyyəyə çatdırılmalıdır”. 

Kamran Əsədov vurğulayıb ki, təhsil qanunvericiliyində repetitorluğun rolu ilə bağlı konkret məhdudiyyətlər yoxdur:

"Təhsil haqqında” qanunda repetitor fəaliyyətinə qarşı hər hansı qadağa nəzərdə tutulmayıb. Lakin repetitorluğun məktəblərdə təhsil sisteminin zəif tərəflərini kompensasiya edən qeyri-rəsmi institut olduğu nəzərə alınarsa, bu sahənin tənzimlənməsi və məktəb təhsilinin repetitorluğa alternativ ola biləcək səviyyəyə qaldırılması vacibdir. Məktəblərdə təhsilin keyfiyyətini artırmaq üçün həm dövlət, həm də valideynlər bu prosesdə fəal iştirak etməlidirlər. Valideynlərin məktəb təhsilinə inamı artırılmalı və onların məktəblərdə tədrisin yaxşılaşdırılmasına dair təklifləri nəzərə alınmalıdır. Müəllimlər üçün müasir tədris metodlarının tətbiqi genişləndirilməli, məktəblərdə interaktiv və innovativ yanaşmaların tətbiqi artırılmalıdır”. 

Kamran Əsədov bildirib ki, repetitorluğun mərhələli şəkildə ləğv edilməsi ideyası yalnız məktəblərdə təhsil keyfiyyətinin artırılması ilə paralel şəkildə həyata keçirildiyi halda uğurlu ola bilər:

"Əgər məktəb təhsili repetitor hazırlığının yerini tam doldura biləcək səviyyəyə çatdırılarsa repetitorluğa ehtiyac avtomatik olaraq azalacaq. Bunun üçün məktəblərdə müəllim hazırlığı gücləndirilməli, dərs metodikası yenilənməli və şagirdlərin təhsil alması üçün əlavə dəstək mexanizmləri yaradılmalıdır. Əgər bu tədbirlər həyata keçirilərsə, repetitorluq təbii şəkildə azalar və təhsil sistemi daha güclü və dayanıqlı hala gələr”.