Xəbər Lenti
Dünən, 13:46
Yekaterinburqda azərbaycanlılara hücumlarla bağlı Rusiyanın müvəqqəti işlər vəkili XİN-ə ÇAĞIRILDI
Dünən, 13:31
Rusiyada OMON-çuların işgəncə verdiyi azərbaycanlı: "Ukrayna müharibəsinə göndərmək istəyirdilər"
Dünən, 10:58
XİN: İranın səfirinin Qərbi Azərbaycan İcması ilə bağlı təhrifəri təəccüb və qəzəb doğurur
27-06-2025, 17:46
Şəhid Kəşfiyyatçı Məsimov Əkbər Yunis oğlu – “Qəhrəman, igid, cəsur şəhidimiz. Ailəsinin qüruru, xalqın fəxri”
27-06-2025, 09:17
Xronika: "Paşinyanın İstanbul səfərinin pərdəarxası – Ermənistan "Turan"a qoşulur"
25-06-2025, 19:20
İş adamı Cəbrayıl Cəbrayılov: “26 İyun – Müstəqil Azərbaycanın Güvənc Yeri. Silahlı Qüvvələr Günü”
25-06-2025, 19:17
Bakı şəhəri 14 nömrəli tam orta məktəbin direktoru Rəfail Hüseynov: “26 İyun – Azərbaycan Ordusunun Şərəf və Qürur Günüdür”
25-06-2025, 19:16
Xeyriyyəçi, vətənpərvər xanım Zərniyar Kərimova: “26 İyun – Silahlı Qüvvələr Günü. Güclü Ordu, Güclü Dövlətin Təminatıdır”
25-06-2025, 19:08
Bioloji Təbabət-İnteqrativ Sağlamlıq Mərkəzinin rəhbəri Elxan Yaqubov: “26 İyun – Silahlı Qüvvələr Günü: Dövlətimizin Qürur Günüdür”
25-06-2025, 17:06
Silahlı Qüvvələr Gününə həsr olunmuş “Hədəf 12” gənclər arasında atıcılıq turniri keçirilib.
Ayın iki üzü: Niyə bu qədər fərqlidir və bu nə deməkdir?
1960-cı illərdən bəri sirri açılmayan Ayın yaxın və uzaq üzü arasındakı fərqlər, NASA-nın GRAIL (Gravity Recovery and Interior Laboratory) missiyasından əldə edilən məlumatlarla daha da mürəkkəbləşib.
Qaynarinfo xəbər verir ki, yeni nəticələr bu fərqlərin yalnız səthlə məhdudlaşmadığını, Ayın daxili quruluşunda da nəzərəçarpacaq dərəcədə olduğunu göstərir.
1960-cı illərdə Ayın Yerə görünməyən uzaq üzü ilk dəfə müşahidə olunanda, onun Yerə baxan üzü ilə arxa üzü arasında səthi baxımdan ciddi fərqlər olduğu müəyyən edilmişdi. Lakin son tədqiqatlar bu fərqlərin Ayın daxili qatlarına qədər uzandığını ortaya qoyur.
NASA-nın GRAIL missiyası çərçivəsində toplanan yüksək dəqiqlikli cazibə məlumatları Ayın kütləçəkmə sahəsinin dəqiqləşdirilmiş xəritəsini yaratmağa imkan verib. Bu xəritə Ayın iki üzü arasındakı fərqlərin əvvəl düşünüldüyündən daha dərin və mürəkkəb olduğunu göstərir. GRAIL nəticələrinə əsasən, Ayın Yerə baxan üzü daxildə daha isti və fərqli quruluşa malikdir.
NASA-nın Reaktiv Sürət Laboratoriyasından doktor Rayan Park bildirir: "Ayın daxili quruluşu homogen deyil. Yerə baxan yaxın tərəfi dərinliklərdə daha isti və geoloji baxımdan daha fəaldır. Bu vəziyyət Ayın vulkanik keçmişini və səth fərqlərini izah edir".
Tədqiqatlar Ayın yaxın və uzaq üzü arasında relyef, qabıq qalınlığı və daxili istilik istehsalı kimi bir çox fərq olduğunu üzə çıxarıb. Yaxın üzdəki mantiyanın uzaq üzə nisbətən 2-3% daha "yumşaq” olduğu və radioaktiv elementlərin təsiri ilə 100-200°C daha isti olduğu hesab edilir. Bu kiçik fərqlər, Ayın milyonlarla illik geoloji təkamülünü anlamaq baxımından olduqca vacibdir.
Yalnız Ay deyil, digər planetlər və peyklər üçün də cazibə məlumatları onların daxili quruluşunu öyrənməkdə mühüm vasitə sayılır. Məsələn, NASA-nın "Juno” missiyası kimi layihələr, Yupiterin vulkanik "İo” peyki haqqında da yeni bilgilər təqdim edir. Dr. Park deyir: "Cazibə sahəsindəki dəyişiklikləri təhlil etməklə, göy cisimlərinin daxilində bərk və ya maye qatların mövcudluğunu və sıxlıq fərqlərini aşkar edə bilirik”. Texnologiyanın inkişafı bu cür təhlilləri uzaq dünyaları daha detallı şəkildə araşdırmaq üçün mümkün edəcək".
Bu araşdırma təkcə elmi deyil, gələcək insanlı Ay missiyaları baxımından da böyük əhəmiyyətə malikdir. Dr. Park bildirir: "Tədqiqatımız indiyə qədər yaradılmış ən ətraflı Ay cazibə xəritəsini təqdim edir. Bu xəritə, Ayda "konumlandırma, seyrüsefer və zamanlama” (PNT) sistemlərinin hazırlanması üçün baza olacaq".
Bu isə Ay səthinə enmə, qalxma və yerüstü əməliyyatların daha təhlükəsiz və effektiv şəkildə aparılmasını təmin edəcək.
GRAIL məlumatları ilə əldə edilən bu genişmiqyaslı cazibə xəritəsi, Ay araşdırmaları üçün həyati bir resurs olacaq və gələcək kosmik missiyalara böyük töhfə verəcək. Araşdırmanın nəticələri "Nature” jurnalında dərc olunaraq elmi dairələrdə böyük maraq doğurub.
Aydın