Ermənistan aclıq təhlükəsilə üz-üzə - “KASPİ”nin TƏHLİLİ

Qonşu ölkədə kənd təsərrüfatı elə vəziyyətə düşüb ki, artıq ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinə ciddi təhdidlər var. Əgər yaxın iki il ərzində sözügedən sahədə ciddi islahatlar aparılmasa, erməni dövləti aclıq təhlükəsi ilə üzləşə bilər.

Ermənistan Statistika Komitəsinin rəqəmlərinə və dövlət strukturlarının açıqlamalarına əsasən, bu ölkədə kənd təsərrüfatı sahəsində tənəzzül sürətlə davam edir. Ötən il ümumi geriləmə 0.7 faiz təşkil edib. Rəsmilərin bu məsələ ilə bağlı etirafları sektordakı ciddi problemlərin hələ uzun müddət həll olunmayacağına bir işarədir. Ekspert və iqtisadçıların proqnozları da erməni dövlətində aqrar sektorda tənəzzülün ildən-ilə artacağı yönündədir. Məsələn, ötən ilin rəqəmlərinə görə, ölkədə kənd təsərrüfatı sektorunda istehsal 1.1 faiz azalma göstərib. 2022-ci ilin rəqəmlərinə də nəzər salsaq, istehsal və balıqçılıq sahələrində 2020-ci ilə nisbətən 3 faiz geriləmə olub. Meşə təsərrüfatı sahəsində isə bu rəqəm 25.9 faiz təşkil edib.

“Kaspi” qəzetinin mövzu ilə bağlı məqaləsini təqdim edirik:

Dövlət proqramlarında korrupsiya və rüşvət 

Hökumət tərəfindən reallaşdırılan proqramlar isə irimiqyaslı xarakter daşımır. Ümumiyyətlə, bu sahədə korrupsiya və rüşvət tüğyan edir. Cari ilin 31 yanvar tarixində Ermənistanın Milli Təhlükəsizlik Xidməti İqtisadiyyat Nazirliyində yoxlamalar aparıb. Nəticədə keçmiş nazir müavini Ani İspiryan və nazirliyin beş əməkdaşı həbs edilib. Onlar kənd təsərrüfatına dəstək proqramları ilə bağlı irimiqyaslı sui-istifadələrdə ittiham olunurlar. Son proseslər göstərir ki, bu proqramlar səmərəsiz olmaqla yanaşı, həm də korrupsiya elementlərini ehtiva edir.

Kəndlərdən miqrasiya və torpaqların deqradasiyası 

Kəndlərdən miqrasiya və kənd təsərrüfatı torpaqlarının deqradasiyası Ermənistanda kənd təsərrüfatının əsas problemlərindən sayılır. Azsaylı əhalisi olan erməni dövlətində son illər miqrasiya çox ciddi problemə çevrilib. Regionlarda məmur özbaşınalığı, korrupsiya və monopoliya kimi problemlər əhalini sürətlə kəndləri boşalmağa vadar edir. Xüsusən də sərhədyanı kəndlərdə əhali problemi getdikcə daha da ciddiləşir. Müstəqil jurnalist və bloqerlərin araşdırmalarına görə, Ermənistanda kişilərin olmadığı kəndlər var. Qocaların və uşaqların yaşadığı, gənc və orta yaşlı nəslin kütləvi olaraq Rusiya və digər ölkələrə köç etdiyi kəndlər də mövcuddur. Bu isə aqrar sektora ciddi ziyan vurur. 

Maşın-traktor parkı həddən artıq köhnəlib

Aqrar sektorun problemləri sırasına maşın-traktor parkının həddən artıq köhnəlməsi, mütəxəssis çatışmazlığı, kənd sakinləri üçün kredit və lizinq proqramlarının əlçatmazlığı kimi faktorları da əlavə etmək lazımdır. Erməni fermerlərin əksəriyyəti kreditlər, faizlər və gündən-günə artan borclarla yüklənir. İnsanların lizinq proqramı vasitəsilə texnika almağa imkan verəcək minimum pulları belə yoxdur. 

Bu gün fermerlərin və sahibkarların ciddi maliyyə problemləri var, dizel yanacağı və gübrə bahadır, kreditlərin verilməsi də böyük ölçüdə dayandırılıb. Anbarlarda müəyyən miqdarda gübrə var, lakin qiymət yüksək olduğundan və dövlət subsidiyaları olmadığından torpaq istifadəçilərinin onu almaq imkanı yoxdur.

Quraqlıq taxıl istehsalına mənfi təsir edib 

Ermənistanda Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi ləğv edildikdən sonra sektorun idarəsinin təhlükə altında olması ilə bağlı narahatlıqlar dəfələrlə səsləndirilib. Ölkədə uzun müddət quraqlıq hökm sürüb. Bu, həm bitkiçiliyə, həm də heyvandarlığa mənfi təsir göstərib.
Məsələn, üzüm məhsulu 25% azalıb. Peşəkar dəstəyin olmaması səbəbindən kartof istehsalında da ciddi azalma qeydə alınıb. Taxılçılıqda da durum acınacaqlı olub. Hökumət tərəfindən bu nəticələri aradan qaldırmaq üçün heç bir addım atılmayıb. Məsələn, müxtəlif suvarma üsullarından istifadə oluna bilərdi, lakin bu edilməyib. 

Proqnozlara görə, 2030-cu ilə qədər Ermənistandakı otlaqların sahəsi 19-22%, məhsuldarlığı isə 4-10% azalacaq. Bu, iqlim dəyişikliyi səbəbindən baş verəcək. Nəticədə yem istehsalının həcmi əhəmiyyətli dərəcədə azalacaq ki, bu da öz növbəsində təkcə heyvandarlıq sahəsinə deyil, bütövlükdə Ermənistanın ərzaq təhlükəsizliyinə də mənfi təsir göstərəcək.

Su anbarlarında suyun miqdarı minimuma düşüb

Suvarma suyu ilə bağlı problemin həlli üçün su anbarlarının tikintisi layihələrinin həyata keçirilməsi vacibdir. Amma hökumətin növbəti illər üçün nəzərdə tutulmuş proqramlarında belə layihələrdən söz açılmır. Ermənistan ərazisində hər il təxminən 8 milyard kubmetr su hasil olunsa da, yalnız 2 milyard kubmetr su ölkədə istifadə edilir. Su anbarlarında suyun miqdarı minimaldır. Buna baxmayaraq, su elektrik stansiyaları tam gücü ilə işləyir. Nəticədə bu gün Ermənistanda su anbarlarının vəziyyəti kritikdir. Su ehtiyatlarının qıtlığını ən çox Ararat vadisi və Şirak bölgəsindəki fermerlər hiss edəcək. Artıq mütəxəssislər Göyçə gölündə də suyun səviyyəsinin ciddi şəkildə aşağı düşdüyünü bildirirlər. Ekspertlər qeyd edirlər ki, göldə suyun səviyyəsi 11 santimetr aşağı enib. Gölün kənarında iri ranqlı məmurların hektarlarla ərazini əhatə edən villaları var. Suvarma sisteminə müdaxilələr, gölü qidalandıran çayların qarşısının kəsilərək balıq vətəgələri qurulması kimi hallar da müşahidə edilir.

Göründüyü kimi, Ermənistanın qida təhlükəsizliyi ciddi təhlükə altındadır. Əgər yaxın iki il ərzində hökumət bu sahədə ciddi addımlar atmasa, qonşu dövlətdə aclığın başlaması qaçılmaz olacaq.