Dünyanın ən uzun boylu qəbilələrindən biri: Maasailərin sirri nədir?

Orta hesabla boyları 190,5 sm olan Maasailər parlaq qırmızı geyimləri və yüz illərdir icra etdikləri sıçrama ritualları ilə tanınırlar. Onlar ayaq barmaqları üzərində, dizləri və qolları bükmədən havaya mümkün qədər yüksələrək bu hərəkəti edirlər. Ancaq həqiqətən bu məşqlər onların uzunboylu olmasına səbəb olurmu? Yoxsa bu genetik faktorlarla əlaqəlidir? Boy uzatmaq üçün tullanmaq həqiqətən effektivdirmi?

Qaynarinfo xəbər verir ki, Türkiyənin "Hürriyet" qəzeti bu suallara cavab tapmaq üçün ortopediya və travmatologiya üzrə mütəxəssis, uşaq ortopediyası üzrə ekspert Dr. Ozan Ali Erdalla danışıb. 

Maasailərin boyunun uzun olması bu şaquli tullanma hərəkətləri ilə bağlıdırmı? Ozan Erdal bu iddianın elmi əsaslarını araşdırdığını və beynəlxalq tibbi məqalələrin toplandığı "PubMed" bazasında bu mövzunu dəstəkləyən heç bir araşdırmaya rast gəlmədiyini bildirib. O, Maasailərin genetik olaraq uzunboylu olduqlarını və bu xüsusiyyətin nəsildən-nəslə ötürüldüyünü vurğulayıb:

"Bu qəbilənin daxilindəki evliliklər genetik uzunboyluluğun nəsildən-nəslə keçməsinə səbəb olmuş ola bilər. Bu, onların uzun boylu olmalarının daha məntiqli izahıdır. Nə uşaqlarda, nə də böyüklərdə bu sıçrama hərəkətinin boy uzatmaq üçün faydalı olacağını düşünmürəm".

Maasailərin şaquli tullanmalarının sümüklərdə mikro sınmalar yaratdığı və bunun boy uzanmasına kömək etdiyi iddia olunur. Lakin Ozan Erdal bu mövzuda da elmi sübut olmadığını bildirir:

"Plyometrik sıçramalar (şaquli tullanma məşqləri) idmançılar üçün fiziki performans testlərində istifadə edilir. Lakin bu hərəkətlərin boy uzatdığına dair heç bir elmi araşdırmaya rast gəlməmişəm. Mikro sınmalar bəzi hallarda sümük inkişafına müsbət təsir etsə də, bəzi hallarda sümük böyüməsini ləngidə bilər. Bu səbəbdən boy uzatma üçün bu üsul tövsiyə edilmir".

Mütəxəssis mikro sınmaların əsasən mənfi təsirlər yaratdığını vurğulayır:

"Mikro sınmalar ortopedik problemlərə səbəb ola bilər. Məsələn, qadın idmançılarda baldır sümüyündə (tibia) mikro sınmalar rast gəlinir ki, bu da idman fəaliyyətlərinə mənfi təsir göstərə bilər. Bundan əlavə, sümük sıxlığının azalması ilə əlaqəli xəstəliklərdə də mikro sınmalar deformasiyalara və sümük quruluşunun pozulmasına səbəb ola bilər".

Sosial mediada yayılan "gündə bir saat bu hərəkəti edin, boyunuz uzansın" iddiaları nə dərəcədə doğrudur? Ozan Erdal bu tip təkrarlanan sıçrama hərəkətlərinin sümüklərə və oynaqlara zərər verə biləcəyini vurğulayır:

"Sümüklərdə mikro sınmalara səbəb olacaq qədər təkrarlanan zorlamaların sümük inkişafına mənfi təsir göstərdiyi məlumdur. Mikro sınma yarandıqdan sonra onun normal şəkildə sağalması üçün immobilizasiya (hərəkətsizləşdirmə), yüklənməmək və bəzən cərrahi müdaxilə tələb olunur. Bu səbəbdən, bu üsul heç bir halda boy uzatmaq üçün istifadə edilməməlidir".

Basketbol və voleybol kimi idman növlərinin boy uzatdığına dair ümumi bir inanış var. Bu iddia nə dərəcədə doğrudur? Mütəxəssis bu iddialara belə cavab verir:

"Basketbol və voleybol oynayan insanların uzunboylu olması əsasən genetik faktorlarla əlaqəlidir. Uzun boylu uşaqlar bu idman növlərinə yönləndirilir və beləliklə, bu idmanlarla məşğul olan insanların çoxu genetik olaraq uzunboylu olur. Müntəzəm idman və balanslı qidalanma, uşaqların genetik potensiallarına çatmasına və hətta bir qədər daha uzun olmasına kömək edə bilər, lakin boyu əhəmiyyətli dərəcədə artırmaz".

Boy uzatma əməliyyatları uzun sümüklərin xüsusi texnikalarla kəsilməsi və müəyyən qaydalara uyğun şəkildə aralarının açılması ilə həyata keçirilir. Bu əməliyyatlar əsasən 140-145 sm-dən daha qısa boylu insanlara gündəlik həyatlarını asanlaşdırmaq üçün tətbiq edilir.

"Uzatma dayandırıldıqda sümük ucları arasındakı boşluq tədricən yeni sümük toxuması ilə doldurulur və zamanla normal sümük quruluşuna çevrilir. Bu proses ya xarici fiksatorlarla, ya da öz-özünə uzanan xüsusi çivilər vasitəsilə həyata keçirilir. Uzatma tamamlandıqdan sonra sümüklər bərpa edilir və sümük toxumasının tam formalaşması gözlənilir", deyə həkim bildirib.

Ozan Erdalın araşdırmalarına əsasən, sosial mediada yayılan Maasai qəbiləsinin sıçrama hərəkətləri ilə boy uzatma iddiaları elmi əsasa malik deyil. Boy uzunluğu əsasən genetik faktorlarla müəyyən edilir.

Mütəxəssis sağlam bir böyümə üçün ən yaxşı metodun müntəzəm idman, balanslı qidalanma və keyfiyyətli yuxu olduğunu vurğulayır. Ancaq zıplama hərəkətləri və mikro sınmalarla boyun uzadılması real və təhlükəsiz bir üsul deyil.